Berpizkundea: Ezagarriak, Konpositoreak eta Musika-tresnak

Berpizkundea: anglikanismoa eta Luteranismoa

Berpizkundeko dantzak

Txirularako bertsioa

Erdi Aroaren laburpena

Erdi Aroa bi zatitan banatzen da: Goi Erdi Aroa (V.-XII) eta Behe Erdi Aroa (XIII.-XV)

Arte estiloa ,Erromanikoa landuko da Goi Erdi Aroan eta Gotikoa Behe Erdi Aroan.
Arte estilo hauekin batera doa Gregorianoa Goi Erdi Aroan eta Polifoniaren sorrera (Ars Antiqua eta Ars Nova) ,Behe Erdi Aroan.

Erdi Aroan bi musika mota garatuko dira: erlijiosoa eta profanoa.
Musika erlijiosoan dago sartuta Gregorianoa: eginkizuna izango da Jainkoari gorespena ematea.Latinez idatzita, Idazkera pneumatikoa (pneumak) eta nota karratuak. Tetragrama erabiltzen da nota karratu hauek idazteko.Kantu monodikoa da hasiera eta polifonia sorrerarekin polifonia hasiko dira bi ahots edo hiru sartzen Erdi Aroaren amaieran.

Konpositore famatuenak musika erlijiosoan: Guido de Arezzo (musika notak eta idazkera sortu zuena), Leoninus eta Perotin .

Musika profanoan, juglareen, trobadoreen eta goliardoen lana ikusiko da. Gortean eta kalean izango dute eszenatokiak. Gai nagusiak gorteko maitasunak eta gudak ziren. Musika instrumentala ere hasiko da lantzen.
Musika tresna berriak agertuko dira.Cercamo (juglarea), Ricardo Corazon de Leon, Alfontso X. dira trobadore famatuak.

Hiru bildumarik inportanteenak dira:

"Cantigas de amigo" Martin Codax
"Santa Mariaren Cantigak" Alfontso X.
"Libre Vermell" Montserrateko monasterioa.

Musika-tresna desberdinak 3 taldetan sailkatuta agertuko dira: Haizezkoak, harizkoak eta perkusiozkoak.
 Ikusi bideo honetan agertzen direnak eta sailkatu leku egokian.

Erdi Aroa: Gregorianoa

VI. mendean San Gregorio Magnok "Antifonario" liburuan bildu egin zituen kristautasunaren kantu ezezagunak. Kantu hauek oinarria dute Grezian, Erroman eta  herri Juduetan.

Musika- notazioaren Historia.Guido DÀrezzo.

O fortuna poema goliardoa (goliardoak monje erromesak ziren) da, idatzita XIII. mendean latinez.  XX. mendean Carl Off konpositoreak oso bertsio famatua sortu zuen abesbatza eta orkestrarekin. Testua ez da erlijiosoa, horregatik da hain deigarria!

Benetako kantu Gregorianoa kantu monodikoa da, A capella, latinez abestua. Erritmo askea du baina monje batek zuzentzen du kantua idatzita tetragrama batean, nota karratuekin.

Musika-tresnak Antzinaroan

Pitagoras eta musika

                                      

                                      Seikilosen epitafioa  (K.a.II mendea)

Ahots mota bereziak

"Falsete"-a  ahots teknika berezia da  Erdi Arotik erabilita eta batez ere Berpizkundean. Tinbrea eta tesitura berezia lortzen da efektu honekin, batez ere, erregistroko nota altuak sortzeko. Laringeren atal  batzuk erabiltzen lortzen da ahots hari ondoan. Adibidez, Bobby Mc Ferrin ( 1950) tesitura luzea du (4 zortzidun) edo Yma Sumac, Julie Andrews, etab. Ahots berezi hauekin oso sentsazio berezia lortzen dute.

"Castratti"en ahotsak ere  Antzin Arotik Berpizkundera erabiltzen ziren emakumezko ahotsak egiteko. Farinelli opera abeslaria izan zen famatuena.

"Beatboxing" izeneko ahots efektua beste ahots gaitasun bat da.  Gure  ahoarekin,ezpainekin, mihiarekin edo ahotsarekin edozein musika-tresna egiteko gauza garenean sortzen da.

Oihartzuna, erreberberazioa, erresonantzia

Oihartzuna eta erreberberazioa

                                      Erresonantzia

Erromantizismoa

ERROMANTIZISMOAN musika-tresnak hobetzen dira eta orkestra sinfonikoa handitzen da poema sinfonikoak konposatzeko. Musika molde instrumental desberdinak agertzen dira: polkak, galopak, balsakfantasiak, mazurkak..haietako batzuk pianoarekin interpretatzeko.

                                  " Pianojolea" (2002)

                                   " Beltxarga beltza" (2010)

XIX. mendean ballet handiak idatzi ziren: "Beltzargen aintzira", "Romeo eta Julieta", "Coppelia"...


Operan, 1. prima donna edo abeslari birtuosoak agertu ziren. "Florence Foster Jenkins" istorioa kontatzen da film honetan (2016). Opera desberdinak agertu ziren: belkantismoa,verismoa,opera komikoa, Alemaniako opera nazionala eta Frantziako opera lirikoa.

"Amuarraina" eta "Margarita en la rueca", Schuberten 2 lieder famatuak dira.
Forma ABA. Lotura honetan informazio gehiago dago.

http://elblogdeatticus.blogspot.com.es/2010/05/la-trucha-franz-schubert.html

Pizzicato polka: Johann Strauss:

Musika programatikoa.
2 Poema sinfonikoa: " Gau bat  mendi soilduan", akelarre bat mendian. Walt Disneyk erabilitako musikarekin eta "Erakusketa bateko margolanak "(Mussorgski). Viktor A. Hartmann-en koadroetan oinarrituta.

Ariketak educaplay-Entzumenak

Lotura honetan duzue ariketa bat musika-tresnekin erlazionatuta:


https://www.educaplay.com/es/recursoseducativos/2916975/musika.htm


Lotura honetan Klasizismoarekin lotuta  ariketa bat duzue :

https://www.educaplay.com/es/recursoseducativos/2655207/klasizismoa.htm

                                             Papageno-ren Aria. "Txirula magikoa"

                                                Sinfonia "Ezustea" Haydn

Forma berriak Klasizismoan: sonata eta opera komikoa

                            SONATA FORMAREN ANTOLAMENDUA, HAUXE DA:

  A) Azalpena:

-1. gaia
-Zubia (lotura pasartea)
-2. gaia

B) Garapena:
- Atal askea, garapeneko gaien edo gai musikal berri baten-edo bien-osagai erritmiko,melodiko eta abarrekin konposatua.

C) Berrazalpena: 

-1. gaia
-Zubia
-2.gaia
-Koda

Opera bufa edo komikoa jaio zen opera serioaren aurka eta gai mitologikoen aurka. Pergolesi-k idatzi zuen orduan,"La serva padrona" gai herrikoi batekin eta amaiera zoriontsuarekin. Erromantizismoaren zehar opera komikoa garatuko da pilo bat Alemaniakokantuarekin batera,Lieder-ra izenekoa.

Klasizismoa

Lotura honetan,ariketak dituzue orkestrako musika tresnak identifikatzeko:                                                        
                https://www.educaplay.com/es/recursoseducativos/16691/la_orquesta.htm

Barrokoa: Lehenengo Opera eta orkestra barrokoa.

Barrokoko musikariak, Errenazimenduko polifoniarekin aspertuta,hura albo batera utzi,eta laguntzaren monodiara (melodia-linea bakarra) bueltatu ziren. Printzipio hori konposizio guztietan aplikatu zuten. Opera musika-moldea sortu zuten eta opera-antzokiak egin zituzten eta ikus-entzuleengandik harrera ona jaso zuten abeslari bikainak agertu ziren eta. Emakumeek debekatuta zutenez abestea antzerkietan gizonek egiten zituzten emakumezko paperak eta Kastratiak agertu ziren. Espainian eta Italian oso famatua izan zen "Farinelli" abeslaria.

Musikaren garai guztietan, sortzaile bikainak egon dira, baina garrantzitsuena Johann Sebastian Bach litzateke. Bach-i esker,musikaren artea unerik gorenera iritsi zen. Bere lana askok miretsi dute eta bere konposatzeko era oraindik ere ikasten da musikaeskoletan.
Bi aldiz eskondu zen eta 32 seme alaba izan zituen. Horieta batzuk ere musikari izan ziren.
Organo jole bikaina izan zen.
Bach-ek orkestra Barrokoko konpositorerik inportanteena izan zen,Vivaldirekin batera.

Berpizkundeko ariketak

-BERPIZKUNDEA- ARIKETAK DBHko 2. maila

1. Idatzi definizio bakoitza bere lekuan: Testura monodikoa, Homofonikoa edo Kontrapuntistikoa.
   a) Bi ahots edo doinu gehiago, erritmo eta hitz berdinak, baina soinu desberdinak dituztenak. _______________
   b) Doinu desberdinak, erritmo eta sarrera desberdinekin.__________________
   c) Ahots bakarreko doinua, “a capella”._____________________   

1.  Egia ala Gezurra esaldiaren amaieranidatzi eta azaldu zergatik dagoen gaizki.

• Motetea Alemaniako kantu profanoa da.
• Madrigala konposizio monodikoa eta erlijiososa da.
• Bilantzikoa Frantziako musika-molde erlijiosoa da.

3. Osatu esaldiak ondorengo hitzekin: Antzinaro klasiko; kultur; antropozentrismoa; teozentrismoa;

Berpizkundea_____________mugimendu bat da.

Berpizkundean _____________dator, Erdi Aroko_______________-aren ondoren. Gizonak ________________-arekin birtopaketa bat egiten du.

4) Zeintzuk dira Berpizkundearen ezaugarri nagusiak musikan? Biribildu zuzenak direnak.
• Berpizkundean estilo polifonikoa garatzen da.
• Harizko musika-tresna berriak , lauta eta txirimia asmatzen dituzte.
• Musikaria-k mezenasen babesa jasotzen du.
• Hankako biola-k edo biola da ganba, egungo biolontxeloaren itxura du.
• Pianoa musika-tresnarik garrantzitsuena izan zen.
• Ahozko musika-molderik inportanteenak bariazoa eta toccata ziren .

5. “Ay, linda amiga” doinua entzun eta adierazi bere Berpizkundeko ezaugarriak:

a) Musika-tresnak:__________________________

b) Musika-molde Instrumentala ala bokala:_________________________

c) Erlijiosoa edo profanoa:_________________________

d) Polifoniko homofonikoa edo kontrapuntistikoa:_________________________

5. Sailkatu musika-tresna hauek bere lekuan: Bihuela, klabikordioa, txirimia, oboea, hankako biola,viola da braccio.

Kordofonoak edo hari instrumentuak________________________________________________________

Haize aerofonoak___________________________________________________________

7. Ahozko musika Erreforman eta Kontraerreforman. Erreforma erlijiosoak eta eragina musikan. Musika-molde erlijiosoak.
   ____________________________________________________________________

8) Bilatu zer den bariazioa eta zein izena zuen Espainian.

_________________________________________________________________________

9. Berpizkundeko konpositore baten biografia bilatu eta idatzi. (Adibidez, J. Desprez, Tomás Luis de Victoria edo C. Monteverdi)